Poczucie winy, podobnie jak wstyd jest wyuczone w toku rozwoju. Nie rodzimy się czując się winni. Zdrowe poczucie winy powinno towarzyszyć nam wtedy, gdy wyrządzimy komuś krzywdę. To uczucie pozwala na refleksję nad swoim zachowaniem i przeproszenie – zachowałam się nie w porządku i odczuwam dyskomfort. Zniknie kiedy postaram się zadośćuczynić. Poczucie winy, zwane potocznie wyrzutami sumienia pomagać nam budować relacje interpersonalne. Być po prostu przyzwoitym człowiekiem. Sumienie (jako pojęcie kulturowo-religijne) ma pomóc człowiekowi odróżnić dobro od zła, wiąże się ze światem swoich wartości i moralnością. Jednak kultura/ religia, w której żyjemy uczy nas byśmy czuły się winne z wielu innych powodów niż robienie komuś, czy sobie krzywdy.
W skrajnym postrzeganiu grzechem staje się czerpanie przyjemności np. z jedzenia, seksu czy odpoczywania. I tak robienie dla siebie rzeczy przyjemnych może powodować pojawienie się poczucia winy. Co czujesz kiedy pozwalasz sobie na odpoczynek wiedząc, że zostawiłaś w zlewie brudne naczynia? Podobnie wyrzuty sumienia mogą się pojawiać na przykład, gdy zaspokajasz swoje potrzeby np. gdy jesz coś, co kulturowo uznane jest za “zakazane/złe” (np. słodycze czy fast food).
Nadmierne odczuwanie poczucia winy jest niezdrowe. Zazwyczaj tej emocji towarzyszą myśli związane z gorszością, słabością i bezwartościowością. Nasilone poczucie winy występuje w depresji.
Zadanie: Przyglądaj się regularnie kiedy pojawia się w Tobie poczucie winy i obserwuj myśli, które przychodzą Ci do głowy kiedy tak się czujesz.
| Sytuacja – A | Myśli – B | Emocje – C | Zachowania – D |
| Zjedzenie słodyczy poza planem diety | jestem słaba nie powinnam jeść czegoś zakazanego | poczucie winy | głodzenie się |
| alternatywne podejście | to, że nie mogłam się czemuś oprzeć nie oznacza, że jestem słabą czy złą osobą | spokój | włączenie wszystkich produktów do swojej diety |