W ostatnim czasie rośnie świadomość na temat innych zaburzeń odżywiania niż
anoreksja psychiczna i bulimia psychiczna. Jednym z takich zaburzeń jest
napadowe objadanie się (binge eating disorder, BED). Czym charakteryzuje się
BED i co przyczynia się do rozwinięcia tej choroby? Dlaczego napady objadania
się nie są równoznaczne z przejadaniem się? Jak odróżnić napadowe objadanie
się od innych zaburzeń psychicznych i problemów?
Po czym możesz rozpoznać napad objadania się?
Nie każde przejedzenie się oznacza epizod napadowego jedzenia. Napad
objadania charakteryzuje się szybkim zjadaniem znacznie większej ilości jedzenia
niż zwykle w krótkim czasie (np. w ciągu 2 godzin), często w ukryciu. Napadom
towarzyszy poczucie utraty kontroli, niemożność zatrzymania się. Po epizodzie
objadania często pojawia się poczucie winy i wstręt do siebie.
Warto mieć świadomość, że w napadowym objadaniu się tak naprawdę nie
chodzi o jedzenie. Napady są odpowiedzią na niezaspokojone potrzeby i
trudności, z którymi nie możemy sobie poradzić. Zazwyczaj napady rozładowują
zgromadzone napięcie, stają się sposobem na wypełnienie pustki lub ucieczkę od
natrętnych myśli i trudnych emocji.
Jeśli zmagasz się z BED, ważnym krokiem może być identyfikacja czynników
wywołujących napady, w czym może pomóc prowadzenie automonitoringu
(dziennika samoobserwacji). Najczęstszymi wyzwalaczami epizodu objadania się
są różnego rodzaju stresory, nieprzyjemne myśli i trudne emocje, negatywne
uczucia związane z masą i kształtem ciała, ograniczenia dietetyczne, picie
alkoholu, brak organizacji dnia, brak towarzystwa i nuda, napięcie
przedmiesiączkowe.
Napadowe objadanie się – jakie są kryteria rozpoznania?
Kryteria diagnostyczne zaburzenia z napadami objadania się według klasyfikacji
DSM-5 to:
- Powtarzające się epizody napadowego objadania się.
- Współwystępowanie przynajmniej 3 z niżej wymienionych objawów:
- Jedzenie dużo szybciej niż normalnie.
- Jedzenie aż do nieprzyjemnego uczucia pełności.
- Jedzenie dużych porcji, pomimo braku głodu fizycznego.
- Jedzenie w samotności z powodu wstydu / zakłopotania.
- Odczuwanie wstrętu do siebie, poczucia winy po jedzeniu.
- Wyraźne cierpienie z powodu napadowego objadania się.
- Występowanie epizodów objadania co najmniej raz w tygodniu przez 3 miesiące.
- Napady nie są związane z powtarzającymi się czynnościami kompensacyjnymi (jak w bulimii psychicznej) ani nie występują w przebiegu anoreksji psychicznej.
Wyróżnia się też podgrupę, jaką są inne nietypowe zaburzenia odżywiania.
Napadowe objadanie się o niskiej częstotliwości (podprogowe) to zaburzenie,
które spełnia wszystkie kryteria diagnostyczne z wyjątkiem jednego – napady
występują rzadziej niż raz na tydzień lub krócej niż 3 miesiące.
Co odróżnia napadowe objadanie się od bulimii?
- W bulimii występują zachowania kompensacyjne (takie jak prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających, intensywne ćwiczenia fizyczne), w napadowym objadaniu się ich nie ma.
- Osoby chorujące na zaburzenie z napadami objadania się nie stosują drastycznych metod kontrolowania wagi, choć mogą przechodzić na diety. Odchudzanie się jest w tym przypadku zazwyczaj wtórne do napadów objadania się, w odróżnieniu od bulimii, gdzie dieta jest często czynnikiem zapoczątkowującym chorobę.
Co odróżnia napadowe objadanie się od syndromu jedzenia nocnego?
- W jedzeniu nocnym epizody objadania się występują wyłącznie w nocy lub późnym wieczorem.
- Epizody są stosunkowo niewielkie.
- Często są świadome, nie towarzyszy im poczucie utraty kontroli.
- Główną motywację stanowi często chęć ponownego zaśnięcia.
Co odróżnia napadowe objadanie się od jedzenia emocjonalnego?
- Jedzenie emocjonalne jest bardziej świadomą czynnością, której celem jest pocieszenie lub nagrodzenie się, uspokojenie, ulga w złości lub stresie itd.
- Radzenie sobie z emocjami za pomocą jedzenia jest związane z odczuwaniem przyjemności z jedzenia. Z kolei napady objadania się są szybkie i niekontrolowane, nie ma w nich miejsca na smakowanie jedzenia.
Źródła:
Diagnostic and Statistical Manual of Mental disorders DSM-5TM
ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics (ICD-11 MMS)
Fairburn C. G., Jak pokonać objadanie się, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego,
2014
Brytek-Matera A., Psychodietetyka, PZWL, 2020